Thời tiền sử

Siberia, và đặc biệt là Sakha có ý nghĩa cổ sinh vật học, vì nó chứa xác của các động vật thời tiền sử từ Thế Pleistocen, được bảo quản trong băng vĩnh cửu. Vào năm 2015, các thi thể đông cứng của Dina và Uyan, những con sư tử châu Âu đã được tìm thấy. Vùng này cũng là nơi có thi thể của Yuka và một con voi ma mút lông xoăn khác từ Oymyakon, một con tê giác lông mượt từ sông Kolyma, bò rừng và ngựa từ Yukagir.[14] Vào tháng 6 năm 2019, cái đầu bị cắt đứt nhưng vẫn được bảo quản của một con sói lớn từ Thế Pleistocen, có niên đại hơn 40.000 năm trước, đã được tìm thấy gần sông Tykhkhakh.[15][16][17]

Văn hóa Ymyakhtakh (khoảng năm 2200–1300 trước Công nguyên) là một nền văn hóa thời kỳ đồ đá mới ở Siberia, với một chân trời khảo cổ rất rộng lớn. Nguồn gốc của nó là ở Sakha, lưu vực sông Lena. Từ đó nó lan rộng cả về phía đông và phía tây.[18]

Thời trung đại

Người Yakut có thể đã định cư tại khu vực này sớm nhất là vào thế kỷ thứ 9 hoặc muộn nhất là vào thế kỷ 16, mặc dù rất có thể có một vài cuộc di cư. Họ di cư lên phía bắc từ xung quanh hồ Baikal đến trung lưu sông Lena do áp lực của người Buryat.[19] Những ngôn ngữ Siberia nguyên thủy và Tungus hầu hết bị đồng hóa với tiếng Yakut vào thế kỷ 17.[20]

Người Nga xâm chiếm

Sa quốc Nga bắt đầu cuộc chinh phạt vùng Siberia vào thế kỷ 17, bành trướng về phía đông sau sự thất bại của Hãn quốc Sibir. Tygyn, một vị vua của Sakha Khangalassky, đã trao lãnh thổ của mình cho người Nga định cư để đổi lấy một hiệp ước quân sự bao gồm chiến tranh chống lại phiến quân bản địa của tất cả các vùng tại Đông Bắc Á (Magadan, Chukotka, Kamchatka và Sakhalin).

Vào tháng 8 năm 1638, Chính quyền Moscow đã thành lập một đơn vị hành chính mới với trung tâm hành chính Lensky Ostrog, thành phố Yakutsk tương lai, được thành lập bởi Pyotr Beketov vào năm 1632.

Sự xuất hiện của những người định cư Nga tại vùng Russkoye Ustye hẻo lánh ở đồng bằng Indigirka cũng được cho là có từ thế kỷ 17.[21]

Những người định cư Nga bắt đầu thành lập một cộng đồng vào thế kỷ 18, nơi đã áp dụng một số phong tục Sakha nhất định và thường được gọi là Yakutyane (Якутя́не). Tuy nhiên, dòng người định cư sau này đã đồng hóa vào văn hóa Nga truyền thống vào thế kỷ 20.

Đế quốc Nga

Trong một cải cách hành chính năm 1782, tỉnh Irkutsk đã được thành lập.

Năm 1805, tỉnh Yakutsk được tách khỏi tỉnh Irkutsk. Với sự hình thành của tỉnh Primorskaya vào năm 1856, các vùng lãnh thổ thuộc Thái Bình Dương của Nga đã bị tách khỏi Sakha.

Người Nga đã sản xuất nông nghiệp tại lưu vực sông Lena. Các thành viên của các nhóm tôn giáo bị lưu đày đến Sakha trong nửa sau của thế kỷ 19 bắt đầu trồng lúa mì, yến mạch và khoai tây. Việc buôn bán lông thú đã thiết lập một nền kinh tế tiền mặt. Công nghiệp và giao thông bắt đầu phát triển vào cuối thế kỷ 19 và đầu thời kỳ Xô Viết. Đây cũng là khởi đầu của khảo sát địa chất, khai thác và sản xuất chì địa phương. Những chiếc tàu chạy bằng hơi nước đầu tiên và xà lan đã đến.

Sự xa xôi cách trở của Sakha, thậm chí so với phần còn lại của Siberia, khiến nó trở thành nơi chính phủ Sa hoàng và Cộng sản Nga lưu đày những người bất đồng chính kiến. Trong số những người nổi tiếng bị giam cầm thời Sa hoàng có nhà văn dân chủ Nikolay Chernyshevsky; nhà cách mạng xã hội chủ nghĩa và nhà văn Vladimir Zenzinov, người đã để lại một bản báo cáo thú vị về những trải nghiệm ở Bắc Cực của mình; và nhà hoạt động xã hội chủ nghĩa Ba Lan Wacław Sieroszewski, người tiên phong trong nghiên cứu dân tộc học về người Sakha. Một phong trào dân tộc Sakha lần đầu tiên xuất hiện trong Cách mạng 1905. Một Liên minh Yakut được thành lập dưới sự lãnh đạo của một luật sư Sakha và ủy viên hội đồng thành phố tên là Vasily Nikiforov, người chỉ trích các chính sách và tác động của chủ nghĩa thực dân Nga, và yêu cầu đại diện tại Duma Quốc gia. Liên minh Yakut đã hành động để cho hội đồng thành phố Yakutsk nổi dậy và được hàng ngàn người Sakha từ nông thôn tham gia, nhưng các nhà lãnh đạo đã bị bắt giữ và phong trào nổ ra vào tháng 4 năm 1906.[22]

Thời Xô viết

Sakha là nơi diễn ra giai đoạn cuối của Nội chiến Nga, Cuộc nổi dậy Yakut. Vào ngày 27 tháng 4 năm 1922, tỉnh Yakutsk cũ trở thành Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Tự trị Yakut, mặc dù trên thực tế, phần phía đông của lãnh thổ, bao gồm thành phố Yakutsk, đã bị quân Bạch vệ kiểm soát. Sakha đã trải qua quá trình tập thể hóa đáng kể từ năm 1929 đến 1934, với số hộ gia đình trải qua quá trình tập thể hóa tăng từ 3,6% vào năm 1929 lên 41,7% vào năm 1932. Chính sách của Sakha bị ảnh hưởng nặng nề dẫn đến dân số giảm từ 240.500 vào năm 1926 xuống còn 236.700 (Điều tra dân số năm 1959).[23]

Thời hậu Xô viết

Năm 1992, sau khi Liên Xô sụp đổ, Cộng hòa Sakha (Yakutia) được thành lập. Kể từ năm 2000, nó là một phần hành chính của Vùng liên bang Viễn Đông Nga.[24]